Materieel erfgoed
Op het grondgebied van verschillende gemeenten en steden kreeg de heksengeschiedenis of -traditie, dit in de meest diverse vormen, een gedenkteken. Wil je ze zelf ter plekke ontdekken? Ga dan op ontdekkingstocht bij een van deze steden of gemeenten!
Bever
In 1594 en 1595 werden twee vrouwen (de echtgenotes van Liénard Delval en Sébastien Catier) door de inquisitoriale rechtbank veroordeeld wegens toverij en verbrand na te zijn gewurgd.
Van Marie Catier, die in 1595 terecht stond voor hekserij en vervolgens werd geëxecuteerd, werd een bronzen standbeeld gerealiseerd.
Diksmuide
Eind 16de en begin 17de eeuw werden in Diksmuide en verschillende andere Westhoekgemeenten, tientallen vrouwen beschuldigd, veroordeeld en uiteindelijk ook gedood via verbranding of ophanging. Verschillende bronnen geven de stad samen met gemeenten en steden als Veurne, Ieper of Nieuwpoort de weinig eerbare titel ‘heksenstreek van Vlaanderen’.
De piek van heksenprocessen vond meer dan 400 jaar geleden plaats. Informatie over de heksenvervolgingen uit die periode is beperkt en wordt vaak gehaald uit stadsrekeningen. Een bekend verhaal uit die periode is dat van het noodlottige einde van Thaene sHaezens.
De 78-jarige vrouw werd door haar buren van tovenarij beschuldigd nadat verschillende mensen en dieren ziek werden en stierven. Nadat ze uitvoerig werd onderzocht, kaalgeschoren en verhoord onderging ze een kansloos proces en dagenlange folteringen tot ze begon ijlen en bereid was alles toe te geven dat haar werd gevraagd. Thaene zou uiteindelijk op 24 juli 1596 opgehangen, en vervolgens verbrand worden op onze Grote Markt. Om een voorbeeld te stellen werd het vuur vervolgens gedoofd en werd het verkoolde lijk opgehangen aan de galg buiten de stad.
Naast Thaene sHaezens volgden nog tientallen andere vrouwen (en een beperkt aantal mannen) uit de streek haar lot, en werden ook zij verbannen, verbrand, gewurgd of opgehangen.
Op de Grote Markt voor het stadhuis duidt een ronde tegel de plaats van de schandpaal aan.
Op 31 oktober 2015 organiseerde de stad Diksmuide een symbolisch eerherstel. Meer info over de heksen van Diksmuide kan je lezen in de bijdrage van prof. Jos Monballyu.
Laarne
De Heksengilde van Laarne schonk in 2017 het beeld De Heks van Paul De Bont aan het Lokaal Bestuur Laarne. Ze kocht het beeld met steun van de Provincie Oost-Vlaanderen. Het kreeg een plaats in de Kasteeldreef (ter hoogte van de Hoogstraat), de toeristische verbindingsweg in de dorpskern van Laarne. De Heksengilde wil zo de lokale heksenvervolgingen van 1607 levendig houden in het collectieve geheugen.
In de kasteeltoren van het Kasteel van Laarne werd een gedenkplaat onthuld.
Aan de bibliotheek te Laarne (Keistraat) werd een kleine kruidentuin ingericht als heksentuintje.
2024 is in Laarne een heksenjaar. Het Lokaal bestuur rolt samen met verschillende partners een jaarprogramma uit met verschillende acties en activiteiten.
Lier
Op 20 januari 1590 belandde Cathelyne Van den Bulcke op de Grote Markt van Lier op de brandstapel. Ze was een van de vele ‘heksen’ die tussen de 15de en de 18de eeuw slachtoffer werden van volks bijgeloof. In 2021 schonk de stad Lier haar eerherstel door de onthulling van een 'heksensteen' met volgend opschrift op het marktplein: 'Cathelyne Van den Bulcke uit Nijlen werd hier verbrand als heks (+20/01/1590). Door haar moed stopte de Lierse heksenwaan'.
Nieuwpoort
Jeanne Panne was een volksvrouw die in de 17de eeuw in Nieuwpoort leefde en werkte. Ze werd onterecht beschuldigd voor hekserij en tot de brandstapel veroordeeld.
Kunstenaar Anton Najlepszy vereeuwigde deze vrouw met een beeldhouwwerk op de Willem De Roolaan.
In 2012 werden 17 Nieuwpoortse heksen die op de brandstapel stierven postuum van alle blaam gezuiverd. Hun namen staan vereeuwigd op een gedenkplaat aan het belfort.
Vielsalm
Er is een standbeeld in Vielsalm opgericht van de Macralles van de Val de Salm.
Zonnebeke
Op het marktplein van Beselare staat het bronzen heksenmonument, een heks die in haar magische ketel roert.
Iets verderop staat de heksenwaag. Dit gaat terug op het Nederlandse gebruik om na te gaan of iemand al dan niet een heks was.
Aan de rotonde van Kortekeer vind je ook het heksenmonument Vliegen naar vrijheid van Luc Lapere.
Verscholen achter de kerk van Beselare ligt de heksentafel, een klein groen hoekje met kruiden, planten en eigenaardige symbolen. De heksentafel is ontstaan onder impuls van herboriste Gaby Vannieuwenhuyse.